[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Mniejsza), gdyż podstawą języka obydwu eposów jest dialekt joński.
Również czas powstania Iliady i Odysei jest trudny do ustalenia rozbieżność opinii historyków
sięga tutaj aż czterech stuleci: od X do VII w. p.n.e. Najnowsze badania wyznaczają
czas napisania Iliady na połowę IX wieku. Odyseja jest o kilkadziesiąt lat młodsza. Oba
poematy zostały, według świadectwa starożytnych, zredagowane w dzisiejszej formie w Atenach
przez Pizystarata, pod koniec VI w. p.n.e. Do tego czasu były przekazywane w formie
ustnej, podobnie jak robił to sam Homer, który najprawdopodobniej recytował swoje dzieła
przy wtórze instrumentu muzycznego zwanego formingą.
Brak dokładnych danych o osobie Homera doprowadził naukowców do wniosku, że poeta
ten nigdy nie istniał, zaś jego dzieło jest połączeniem drobniejszych rapsodii, układanych
przez wÄ™drownych Å›piewaków (aoidów). Po raz pierwszy hipotezÄ™ takÄ… wysunÄ…Å‚ F. Hédelin
D Aubignac w roku 1715; natychmiast poparli go inni uczeni, i w ten sposób powstała tzw.
kwestia Homerowa. Współczesne badania pokazują jednak, że Iliada i Odyseja są utworami
oryginalnymi, charakteryzującymi się spójnością i jednolitością pod względem kompozycji,
języka i stylu. Biorąc pod uwagę przebieg akcji Odyseja jest kontynuacją Iliady.
Oba eposy pozostają niedoścignionymi wzorami poezji epickiej. Ich język, bogaty w metafory
i kunsztowne epitety kreśli obraz bardzo żywy i dramatyczny, zaś charaktery głównych
bohaterów są niezwykle wyraziste.
2. TÅ‚o historyczne Iliady
Czas przedstawionych w Iliadzie zdarzeń można umieścić między 1400 a 1200 r. p.n.e., a
więc w epoce mykeńskiej.
Tłem historycznym eposu jest wyprawa trojańska, dokonana przez lud Achajów na Ilion
(Troję). Było to miasto frygijskie, położone w Azji Mniejszej między rzekami Skamander i
Simoeis u stóp góry Ida. Tradycja głosi, że to zamożne miasto zostało zdobyte i spalone, a
ludność wzięta do niewoli lub wybita przez Greków (Achajów) w 1184 r. p.n.e. za panowania
króla Priama.
W roku 1870 niemiecki archeolog i podróżnik, Heinrich Schliemann rozpoczął prace
wykopaliskowe
w Turcji na wzgórzu Hissarlik. Nazwa ta znaczy po turecku forteca i została
nadana z powodu ruin murów wznoszących się w końcowej części grzbietu wzgórza. Prace
wykopaliskowe dowiodły, że Hissarlik kryje liczne ruiny kolejno budowanych miast. Troja
Priama, czyli gród, który istotnie spłonął około 1200 r. p.n.e., znajduje się w warstwie oznaczonej
VII a. W 1873 r. Schliemann wraz z żoną Zofią, odkryli pod kamienną posadzką najstarszej
części cytadeli wspaniały skarb, który przyniósł im wielki rozgłos. W skład znaleziska
wchodziła złota biżuteria, złote kubki i srebrne wazy. Schliemann prowadził wykopaliska
w Troi aż do 1890 roku, czyli do momentu swej śmierci, odkrywając w tym czasie kolejne
ruiny na wzgórzu Hissarlik.
3. Mity trojańskie
Wojna trojańska, jej przyczyny, przebieg i dalsze losy jej bohaterów, to ostatni wielki cykl
mityczny. Troja według tradycji mitologicznej była potężnym miastem na wybrzeżach Azji
243
Mniejszej. Założyli ją uchodżcy z Krety lub Attyki. Za bezpośredniego założyciela miasta
uznaje się Ilosa, od którego imienia pochodzi druga nazwa Troi Ilion. Wnukiem Ilosa był
Priam, najmłodszy syn Laomedona, który jako jedyny ocalał z masakry rodziny dokonanej
przez Heraklesa. Herakles oddał Priamowi tron i pozwolił odbudować miasto. Jednym z
najmłodszych
synów Priama i Hekuby był Parys. Matce przyśniło się jednak, tuż przed jego urodzeniem,
że powiła płonącą pochodnię. Uznano to za zły znak, symbol nieszczęścia zagrażającego
miastu za sprawą młodego księcia i postanowiono go zabić. Parys ocalał jednak,
gdyż przygarnął go pasterz mieszkający na stokach góry Ida. Książę wychował się wśród
pasterzy
i wyrósł na bardzo pięknego, młodego człowieka. Zeus powierzył mu funkcję arbitra w
sporze pomiędzy Herą, Ateną i Afrodytą. Początkiem sporu było wesele Peleusa i Tetydy, na
które zaproszono wszystkich bogów z wyjątkiem bogini Niezgody Eris. Eris zjawiła się
jednak na uroczystości, rzucając pomiędzy zgromadzonych jabłko z napisem dla
najpiękniejszej ,
o które zaczęły się spierać trzy boginie. Rozjemcą w sporze został za sprawą Zeusa
Parys. Każda z bogiń obiecała mu jakiś dar w nagrodę za pomyślny werdykt: Hera
królestwo całej Azji, Atena sławę i mądrość, zaś Afrodyta najpiękniejszą kobietę świata.
Właśnie ta obietnica skusiła młodego księcia. Wybranką okazała się Helena, żona króla
Sparty Menelaosa.
Zanim jednak Afrodyta zrealizowała swą obietnicę, Parys powrócił na dwór ojca. Rozpoznała
go Kasandra jego siostra, która od Apollina otrzymała dar wieszczenia. Priam uznał w
nim zaginionego syna i przyjął z radością.
Niedługo potem Parys przybył w gościnę do Sparty i pod nieobecność króla Menelaosa
porwał Helenę i uwiózł ją do Troi. Wkrótce po porwaniu, do Troi przybyli Menelaos i Odyseusz,
jako posłowie żądający natychmiastowego wydania Heleny i wszystkich wywiezionych
z nią skarbów. Król Priam odmówił i wojna stała się nieunikniona. Na czele wojsk greckich
stanął brat Menelaosa, Agamemnon, król Myken. Wśród bohaterów walczących po stronie
Greków najważniejszą rolę odgrywał Achilles, syn Peleusa i Tetydy
najodważniejszy z rycerzy achajskich. Bez niego według przepowiedni Grecy nie mogli
zwyciężyć Trojan. Z osobą Achillesa związany jest mit jedynym słabym miejscem na ciele,
w które można go było zranić śmiertelnie, była jego pięta. Grot, który trafił Achillesa w to
wrażliwe miejsce, wystrzelił Parys wspomagany przez Apollina.
4. Iliada fabuła i konstrukcja utworu
Treść Iliady obejmuje dzieje 40 dni w dziesiątym roku oblężenia Troi przez Greków:
gniew Achillesa, największego z bohaterów greckich, z powodu odebrania mu przez króla
[ Pobierz całość w formacie PDF ]