[ Pobierz całość w formacie PDF ]
cie tekst przyjętej Konstytucji, w auli soboro-
wej panowała grobowa i mroczna atmosfera.
Interpretacja tych naturalnych zjawisk pogo-
dowych była tak samo rozbie\na jak podejście
do dogmatu. Dla jednych był to przejaw gniewu
przeciwko roszczeniom papieskim, dla innych
wobec członków ugrupowania zwalczających
nieomylność, poniewa\ wypowiedzieli się oni
przeciwko Rzymowi, papie\owi i Kościołowi
i znalezli siÄ™ niebezpiecznie blisko schizma-
tycznego rozłamu. Po sali obrad krą\yły po-
równania z Dziesięcioma Przykazaniami, które
zostały przekazane na górze Synaj pośród błys-
kawic i grzmotów.
166
PIUS IX I KONTROWERSYJNA NIEOMYLNOZ
Amerykański magazyn The Times relacjono-
wał końcowe głosowanie w dramatycznym to-
nie: Burza osiągnęła swoją kulminację, kiedy
papie\owi wręczono wyniki głosowania. Ciem-
ność zapadła tak wielka, \e trzeba było przy-
nieść silne światło i postawić obok papie\a,
kiedy ten odczytywał słowa: Nosąue, sacro ap-
probante Consilio, Ula, ut lecta sunt, defmimus et
apostolica auctońtate confirmamus. Błyska-
wice ogarnęły salę, a grzmot potoczył się
z wielką siłą. Potem nastąpiło Te Deum i błogo-
sławieństwo; całe zgromadzenie upadło na ko-
lana, a papie\ pobłogosławił wszystkich swoim
głosem jasnym, dzwięcznym i rozpoznawal-
nym przez tysiące". Obydwaj biskupi, którzy
głosowali non placet, w tej samej chwili udzie-
lili swojej zgody, zaś biskupi, którzy wcześniej
wyjechali, przesłali swoje poparcie w ciągu ko-
lejnych kilku miesięcy. Dogmat stał się faktem.
Dzisiaj, z perspektywy ponad 130 lat, jeśli
trzezwo potraktujemy sprawÄ™ i pominiemy
wszystkie ujawnione animozje, musimy zado-
wolić się wskazówką na temat klimatycznych
okoliczności, jakie stanowiły oprawę tego
dusznego i gorÄ…cego lipcowego dnia w Rzy-
mie.
?¦}
167
PASTOR AETERNUS: DOGMAT
Sobór zajmował się kwestiami prymatu
i nieomylności papie\a w kontekście nauki
0 Kościele - eklezjologii. Konstytucja apostol-
ska Pastor aeternus nie traktuje ustroju KoÅ›-
cioła jako kwestii rozumianej w sposób czysto
zewnętrzny, ale teologicznie: jako pozycję pa-
pie\a w Kościele. Urzędu kapłana czy episko-
patu nie mo\na pojmować według kryteriów
czysto socjologicznych, tak samo rzecz ma siÄ™
z prymatem i nieomylnością, których nie da
się wyjaśnić w kategoriach organizmu pań-
stwowego czy stowarzyszenia. Sobór Waty-
kański I podsumował dotychczasowe osiągnię-
cia nauczania o prymacie papie\a i ogłosił je
w uroczystej formie.
Pastor aeternus składa się z 4 rozdziałów:
Ustanowienie przez Chrystusa apostolskiego
prymatu św. Piotra, Kontynuacja prymatu
w Kościele, Natura i istota prymatu {prymatju-
rysdykcyjny) i Nieomylność papie\a w naucza-
niu Biskupa Rzymskiego.
Co się rozumie pod pojęciem prymatu ju-
rysdykcyjnego? Rozdział trzeci Konstytucji
stwierdza, \e Kościół Rzymski z mocy Pana
posiada prymat regularnej władzy nad
wszystkimi innymi i \e kompetencje Biskupa
Rzymskiego... są bezpośrednie wobec paste-
rzy i wiernych wszelkiego obrzÄ…dku i rangi
.... SÄ… zobowiÄ…zani do podporzÄ…dkowania siÄ™
1 prawdziwego posłuszeństwa nie tylko
168
PASTOR AETERNUS: DOGMAT
w sprawach, które dotyczą wiary i obycza-
jów, ale tak\e i w tych, które dotyczą dyscy-
pliny i kierowania Kościołem rozpowszech-
nionym na całej kuli ziemskiej". Inaczej
mówiąc: Biskup Rzymski posiada pełną
i najwy\szą władzę we wszystkich kwestiach
nauczania Kościoła i dyscypliny, przy czym
uwaga jest skierowana na zachowanie jed-
ności wspólnoty Kościoła. Papie\ mo\e więc
w ka\dym momencie zrobić u\ytek ze swo-
ich kompetencji wobec wiernych i biskupów.
Częścią nauki katolickiej jest tak\e to, \e
miejscowi biskupi sprawujÄ… swojÄ… jurysdyk-
cjÄ™ poprzez otrzymanie sakramentalnych
święceń i wypełniają ją w jedności z pa-
pie\em oraz Kolegium biskupów. To uzu-
pełnienie i jednoznaczna wskazówka na te-
mat nienaruszonej jurysdykcji biskupów ma
oznaczać, \e Sobór kładzie tamę wszelkiemu
absolutyzmowi. Absolutyzm oznaczałby bo-
wiem, \e poni\ej tej centralnej władzy nie
istnieje \adna inna instancja, która sama dla
siebie stanowi prawo. Prymat jurysdykcji pa-
pieskiej nie znosi prawnej samodzielności
biskupów, ale wią\e ją ze sobą w ramach za-
sady jedności Kościoła. Sobór jako otwartą
pozostawia kwestię, w jaki sposób ma kon-
kretnie wyglądać korzystanie z wzajemnych
uprawnień. Trzeba jednak przyznać, \e w nie-
podwa\alnej władzy papie\a tkwi pewna
doza absolutyzmu, poniewa\ jurysdykcja bis-
kupów nie mo\e w \adnej mierze ograniczać
papieskiej. Dlatego Pastor aeternus jest jesz-
cze opatrzona kilkoma znakami zapytania
odnośnie jej recepcji.
169
II. PASTERZ SWOJEGO KOZCIOAA
Wsparcie całego świata
A\eby uzyskać szeroką i wielostronną ocenę
jurysdykcyjnego prymatu papie\a, nale\y
wznieść się ponad obszar samej Kurii. Prawie
wszystkie kościoły narodowe stanęły twarzą
w twarz z ruchami kulturowo-laickimi. Z tego
względu papie\, niezale\ny od agitacji pań-
stwowej i politycznej, musiał wydawać się je-
dynym prawdziwym oparciem dla zagro\o-
nego katolicyzmu w Europie. Z natury rzeczy
jego sposób postępowania musiał wynikać
z konkretnej sytuacji, w jakiej znalazły się po-
szczególne kościoły narodowe. Przyznanie po-
nadnarodowej, centralnej instancji kościel-
nej" określonych prerogatyw wydawało się
jedynÄ… rozsÄ…dnÄ… i realnÄ… drogÄ… obrony przed
siłami wrogimi Kościołowi. Wskutek koniecz-
nej narodowej political correctness" odczu-
wano jednak brak niezbędnej jednoznaczności,
co sprawiło, i\ tą drogą - z uwagi na uniwer-
salne kompetencje papie\a - mo\na szybciej
i efektywniej podejmować decyzje, przede
wszystkim w sposób bardziej niezale\ny i nie-
skrępowany. Nikt nie ma złudzeń: do chwili
obecnej bywało tak, \e niejeden biskup prosił
papie\a o wypowiedzenie tego słowa zna-
mionującego moc", a którego sam wypowie-
dzieć nie zdoła, a niekiedy nawet po to, \eby po
jego publikacji zareagować na nie z zaskocze-
niem".
Postawienie na Soborze Watykańskim I
kwestii jurysdykcyjnego prymatu papie\a zos-
tało przyjęte nie tylko z zadowoleniem - wielu
wręcz domagało się tego bardzo głośno. Spo-
170
PASTOR AETERNUS: DOGMAT
dziewano się, \e przyjęcie definicji prymatu
jurysdykcyjnego, który niezmiennie stanowił
dobro wiary, a teraz miał tylko uzyskać dog-
matycznie umocowanie, przyniesie owoce
w postaci lepszego i bardziej efektywnego
duszpasterstwa. Przesunięcie dalszych kom-
petencji decyzyjnych do Rzymu odcią\ało
miejscowych biskupów. Nie pozwalało te\ po-
szczególnym doktrynom filozoficznym i świa-
topoglądom, szczególnie tym o wydzwięku na-
rodowym i oświeceniowym, na otwieranie
kolejnych obszarów konfliktu. Dogmat nie wy-
nikał więc z zaciekłego uporu i opętania \ądzą
władzy ze strony Piusa IX, lecz miał swoje
zródło w fundamentalnej idei przenikającej
wszystkie dziedziny kościelnego communio, by
[ Pobierz całość w formacie PDF ]