[ Pobierz całość w formacie PDF ]
24
imperatyw hipotetyczny nakazuje podjąć określone działania, aby osiągnąć pożądany cel, o tyle
imperatyw kategoryczny mówi, jak należy postępować, aby czyn był moralnie słuszny.
Imperatyw kategoryczny, będący bezwarunkowym nakazem moralnym, Kant ujął w następujący sposób:
Postępuj wedle takiej tylko zasady, co do której mógłbyś chcieć, aby stała się ona prawem
powszechnym .
Imperatyw kategoryczny
naczelna zasada w etyce I. Kanta, która stanowi czysto formalne prawo działania, wyrażone w trzech
nakazach:
1) " postępuj zawsze tak, abyś mógł chcieć, by zasada twego postępowania była prawem
powszechnym".
2) "postępuj tak, aby ludzkość nigdy tobie ani innym jednostkom nie służyła za środek, lecz zawsze była
celem".
3) "postępuj tak, abyś swoją wolę mógł uważać za zródło prawa powszechnego".
Takie postępowanie, wg Kanta, jest podstawą i równocześnie gwarancją wolności i autonomii.
Kantyzm
1) system filozoficzny I. Kanta.
2) kierunek myśli filozoficznej inspirowany filozofią Kanta od XVII w. do czasów współczesnych. Z
dorobku Kanta czerpali, rozwijając własne poglądy filozoficzne i niekiedy systemy myśli filozoficznej: J.G.
Fichte, G.W.F. Hegel, w zakresie teorii poznania A. Schopenhauer.
W XIX w. w Niemczech pod hasÅ‚em "zurück zu Kant" ("powrotu do Kanta") myÅ›l filozoficznÄ… rozwijali:
F.A. Lange, H. Cohen, H. Helmholtz. Od 1896 istniało specjalne czasopismo kantowskie Kantstudie w
Halle.
W Polsce, dla T. Hoene-Wrońskiego kantyzm stał się podstawą rozwinięcia własnej metafizyki absolutnej.
Neokantyzm
kierunek w filozofii, który powstał w 2. poł. XIX w. i był formą sprzeciwu wobec heglizmu oraz
materializmu przyrodniczego. Stanowił nawrót do filozofii I. Kanta nie tylko w zakresie metodologii, ale
również zasad teoriopoznawczych.
Neokantyzm był kontynuacją i jednocześnie nową koncepcją filozofii krytycznej. Został zapoczątkowany
przez F.A. Langego dziełem Geschichte des Materialismus und Kritik seiner Bedeutung in der Gegenwart
(1866). Szczególną rolę w rozwoju neokantyzmu odegrały szkoły: marburska i badeńska.
Pierwsza z nich, odrzucajÄ…c wszelkÄ… metafizykÄ™ i opierajÄ…c siÄ™ na metodzie transcendentalnej Kanta,
sprowadziła filozofię głównie do logiki. Skupieni w niej filozofowie twierdzili, że rzeczywistym
przedmiotem poznania naukowego jest tylko myśl, natomiast dane świata zewnętrznego nie posiadają
żadnej wartości poznawczej.
Zadaniem tak pojętej filozofii jest wyświetlanie i ustalanie logicznych uwarunkowań zachodzących między
realnymi związkami rzeczowymi. Tak rozumiany neokantyzm wykluczał wszelki psychologizm z filozofii.
Głównymi przedstawicielami tej szkoły, obok już wymienionych, byli: H. Cohen, P. Natorp, E. Cassirer.
Ponadto: A. Görland, E. Hartmann, A. Buchenau, A. Liebert.
Drugi nurt w neokantyzmie stanowiła szkoła badeńska rozwijająca działalność we Fryburgu badeńskim,
Heidelbergu i Strasburgu. Filozofowie tej szkoły uznawali idealizm i stosowali metodę transcendentalną
przede wszystkim w naukach humanistycznych i w filozofii kultury. Nie negujÄ…c znaczenia teorii poznania,
szkoła kładła nacisk na zagadnienia wartości. Twórcami jej byli: W. Windelband i H. Rickert, a do
uczniów i zwolenników zalicza siÄ™: B. Baucha, J. Cohna, R. Kronera, S. Hessena i H. Münsterberga.
Pozytywizm A. Comte a
Comte August (1788-1857)
filozof francuski. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym Montpellier wstąpił do Szkoły Politechnicznej
w Paryżu z zamiarem poświęcenia się naukom ścisłym. Przez krótki czas współpracował z C.H. Saint-
25
Simonem, co zaowocowało zamieszczeniem w Katechizmie przemysłowców Systemu polityki
pozytywnej Comte'a.
W 1826 Comte rozpoczął w swoim mieszkaniu prywatne wykłady filozofii pozytywnej, entuzjastycznie
przyjęte przez kręgi naukowe. W 4 lata pózniej ukazał się pierwszy z 6 tomów Wykładów filozofii
pozytywnej. Comte odrzucił wszelką metafizykę i opowiedział się za wiedzą badającą jedynie
przedmioty rzeczywiste i sprawy dostępne umysłowi. Za obowiązek filozofa pozytywisty uważał
rozważanie tematów utylitarnych i działanie na rzecz polepszania życia. Celem Wykładów miała być
koordynacja 6 fundamentalnych dyscyplin naukowych: matematyki, astronomii, fizyki, chemii, biologii i
socjologii.
Przełomowym momentem w życiu Comte'a stała się miłość do K. de Vaux, która po dwóch latach
znajomości z filozofem zmarła na gruzlicę płuc. Od tej chwili w doktrynie Comte'a dominującą rolę
zaczął odgrywać kult kobiety. Filozof zapragnął stworzyć religię ludzkości, której koncepcję wywiódł ze
swojej historiozofii; okresem, który miałby nastąpić po średniowieczu i epoce przejściowej, byłaby era
pozytywistyczna. Dla jej urzeczywistnienia konieczne stałoby się stworzenie religii, która zastąpiłaby
rządy Boga władzą konceptu ludzkości. Znalazłoby się w niej miejsce dla idei serca, która, niezależna
od inteligencji i woli, stworzyłaby fundament dla siódmej dyscypliny naukowej - moralności.
Organizację, rytuał i sakramenty Comte postanowił przejąć z katolicyzmu. I tak zapożyczona
pozytywistyczna Trójca Zwięta składać się miała z: Wielkiego Zrodowiska , czyli przestrzeni,
Wielkiego Fetysza , czyli kuli ziemskiej, oraz Wielkiego Bytu , czyli ludzkości.
Swoje idee religijne Comte zawarł w dziełach: System filozofii pozytywnej, czyli traktat socjologii
ustanawiający religię ludzkości (1851) oraz Katechizm pozytywistyczny (1853), składający się z
jedenastu dialogów między Kobietą a kapłanem Ludzkości . Choć za życia Comte'a jego filozofia
znana była jedynie wąskiemu kręgowi odbiorców, wkrótce jej wpływ odczuć miała cała Europa. Proza
2. poł. XIX w., skoncentrowana na doświadczeniach i faktach, zyskała miano pozytywistycznej.
Altruizm
przeciwstawna egoizmowi postawa bezinteresownej troski o dobro innych, w myśl której w przypadku
kolizji dobra własnego z cudzym należy dążyć do realizacji dobra drugiego człowieka. Termin altruizm
został wprowadzony przez A. Comte a, a rozpowszechniony przez pozytywistów. Można mówić o
altruizmie spontanicznym, spotykanym także w świecie zwierząt, altruizm może być również rezultatem
swoistej refleksji - pojawiającej się w ramach rozmaitych, niekiedy odległych od siebie systemów
religijnych - nad powinnością jednostki wobec innych.
Niektórzy uważają altruizm, ze względu na oczekiwane zwykle niematerialne ekwiwalenty wdzięczności
wywołanej zachowaniem altruistycznym lub też uzyskiwanie wskutek takiego zachowania lepszej oceny
samego siebie, za subtelną formę egoizmu. Taka interpretacja podważa jednak istotę postawy
altruistycznej. Altruizm oznacza zwykle każdy rodzaj działania, które jest ukierunkowane na
przysparzanie korzyści komuś lub czemuś (sprawie, idei) innemu, z pominięciem własnych. Często
związany jest z ponoszeniem kosztów, zarówno realnych (finansowych), jak i psychologicznych (głównie
moralnych).
Pozytywizm w filozofii
prąd, którego zródła znajdujemy:
1) u sofistów, w tym przede wszystkim u Protagorasa. Wg niego czynności badawcze powinny być
podporządkowane celom praktycznym (co stało się główną cechą wszystkich form pozytywizmu).
2) w filozofii T. Hobbesa i jego racjonalistycznej metodologii opartej na podstawach materialistycznych.
Hobbes uznał, że proces poznania jest natury mechanicznej, a całe poznanie tylko wnioskiem ze zjawisk
o hipotetycznych przyczynach (co stało się również cechą pozytywizmu).
3) w filozofii D. Hume a, który na skutek krytyki teorii poznania uważał tylko dwie dziedziny wiedzy za
rzetelne: matematykÄ™ i wiedzÄ™ czysto faktycznÄ…, odrzucajÄ…c teologiÄ™ i metafizykÄ™. To ograniczenie
wiedzy do formalnej i czysto faktycznej zaczęto pózniej nazywać pozytywizmem.
Rzeczywistym twórcą kierunku stał się A. Comte, otwierający w dziejach filozofii, kultury i nauce o
[ Pobierz całość w formacie PDF ]